Για ένα νησί που κυριαρχεί ο βράχος και η θάλασσα, η παρουσία οπωροφόρων δέντρων όπως οι πορτοκαλιές και οι λεμονιές αποτελεί έκπληξη, αλλά αυτό οφείλεται, στις περισσότερες περιπτώσεις, στην έννοια των κατοίκων που φροντίζουν για τη δική τους παραγωγή, σε μικρούς κήπους και αυλές. Θα βρείτε, ακόμη, πλατάνια, κυπαρίσσια, αμυγδαλιές, χαρουπιές, μουριές, λεύκες, μουσμουλιές, πασχαλιές και, φυσικά, τα γνωστά πεύκα της θάλασσας ή αλμυρίκια, που κοσμούν αρκετές από τις παραλίες του νησιού.

 

Κυρίαρχη είναι η εικόνα της ελιάς και των αμπελιών, που καλλιεργούνται για να δώσουν το λάδι και το κρασί, το παριανό κρασί που είναι ονομαστό και προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (της ποικιλίας Μονεμβασιά). Οι αμπελώνες κάλυπταν, κάποτε, πάνω από 10 χιλιάδες στρέμματα στο νησί, η τουριστική ανάπτυξη, ωστόσο, τους περιόρισε στα 5 χιλιάδες στρέμματα, σήμερα.

 

Φυσικά, τη σημαντικότερη παρουσία στο τοπίο της Πάρου έχουν οι θάμνοι και τα λουλούδια. Οικογένειες θαμνοειδών όπως οι φίδες και τα σχοινάρια, συναντώνται στις παρυφές των λόφων, σχηματίζοντας χαμηλά δάση.

 

Την Άνοιξη, τα μάτια πλημμυρίζουν με χρώματα από τα λουλούδια του νησιού. Θα δείτε παπαρούνες, μαργαρίτες, αλλά και ορχιδέες, αλισαριές, ασπάλαθρους, ασφόδελους, καυκαλήθρες, λούπινα, αλλά και αρωματικά φυτά όπως το φασκόμηλο και το θυμάρι.

Δέκα, συνολικά, υγρότοποι στο νησί, φιλοξενούν περίπου 200 είδη πουλιών, όπως σταχτοτσικνιάδες, ερωδιούς, πελαργούς, κορμοράνους. Ξεχωριστή θέση κατέχουν τα πουλιά της θάλασσας όπως ο ασημόγλαρος και ο αιγαιόγλαρος, αλλά και τα αρπακτικά, με πρώτο και καλύτερο τη γερακίνα. Αναλόγως της εποχής, θα συναντήσετε αηδόνια, σπουργίτια, χελιδόνια. Από τα χαρακτηριστικά πουλιά που συναντά κανείς στο νησί είναι και η πέρδικα. Υπάρχουν, ακόμη, δεκαοχτούρες, κουκουβάγιες, γκιώνηδες, μελισσοφάγοι, καρδερίνες, και οι σουσουράδες.

 

Χαρακτηριστικό πτηνό στην Πάρο είναι η πέρδικα και συναντάμε αποδημιτικά οπως μπεκάτσες, φάσες, τρυγόνια και αρκετά υδρόβια. Τα κυριότερα είδη ορνιθοπανίδας της Πάρου είναι: δεκαοχτούρα, γκιώνης, κουκουβάγια, μελισσοφάγος, σταυροχελίδονο, κουρούνα, φλώρος, καρδερίνα, γερακίνα, αετογερακίνα, αιγαιόγλαρος, ασημόγλαρος, αγριοπερίστερο, σουσουράδα.

 

Σημαντικότερος υγρότοπος είναι η Αλυκή, στην οποία κατά καιρούς οργανώνονται πεζοπορικές, φυσιολατρικές και ποδηλατικές εκδρομές και ξεναγήσεις για τους ξένους επισκέπτες. Άλλες προστατευόμενες χαρακτηρισμένες περιοχές Natura είναι το έλος στις Κολυμπήθρες και η λιμνοθάλασσα της Σάντα Μαρίας, 2 χιλιόμετρα ανατολικά της Νάουσας, με εμβαδόν 20 στρέμματα.

 

Ανάμεσα στους θάμνους και τα λιγοστά δάση ψηλότερης βλάστησης, μπορεί να διακρίνετε λαγούς και αγριοκούνελα που αφθονούν στην παριανή φύση.

Μόλις 7 χιλιόμετρα από την Παροικιά, κοντά στο μοναστήρι του Αγίου Αρσενίου, η Πάρος κρύβει ένα μυστικό, που δεν έμαθαν ποτέ όσοι την επισκέφτηκαν με τις ορδές των τουριστών, από τις αρχές ως τα τέλη του Αυγούστου. Είναι η τοποθεσία Πεταλούδες, ένα μοναδικό μνημείο της παριανής φύσης, με πυκνή βλάστηση από κυπαρίσσια, πλατάνια, τυλιγμένα με κισσούς, δάφνες, αγριελιές και άλλα καρποφόρα δέντρα και μια πηγή με νερό.

 

Ο συνδυασμός όλων αυτών δημιουργεί έναν μοναδικό βιότοπο για τις πεταλούδες του είδους Jersey Tiger Moth, που μπορείτε να τις δείτε σκαρφαλωμένες σε μεγάλους αριθμούς, στους κορμούς των δέντρων. Οι πεταλούδες της Πάρου, που ξεχωρίζουν από τα υπέροχα χρώματά τους (καφέ-μαύρο, με κιτρινόλευκες άκρες και κατακόκκινα φτερά όταν τα έχουν ανοικτά) εμφανίζονται από τα τέλη Μαΐου έως και τα τέλη Ιουλίου, ενώ εξαφανίζονται τον Αύγουστο για να τις ξαναδούμε τον Σεπτέμβρη. Αυτό συμβαίνει επειδή, οι θηλυκές αναζητούν μέρος για να αφήσουν τα αυγά τους και μετά πεθαίνουν. Οι κάμπιες βγαίνουν από τα αβγά τον Οκτώβριο και γίνονται πεταλούδες τον Μάιο. Από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο μένουν πάνω στους κορμούς των δέντρων, για να ζευγαρώσουν τον Αύγουστο, συνεχίζοντας τον κύκλο της αναγέννησης.

 

Στον χώρο της κοιλάδας, μπορείτε να μπείτε πληρώνοντας ένα μικρό αντίτιμο στην είσοδο, ενώ η συμβουλή που θα σας δοθεί είναι να κάνετε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ησυχία, για να μην αναστατωθούν οι όμορφες κάτοικοι του δάσους και αναγκαστούν να καταναλώσουν ενέργεια, την οποία θα χρειαστούν στη συνέχεια για την ολοκλήρωση της αποστολής τους.

Σε μια μικρή χερσόνησο, συνολικής έκτασης 880 στρεμμάτων, στα βόρεια του νησιού, η φύση επέλεξε να κάνει τη δική της αισθητική παρέμβαση και να δώσει αφορμή για πεζοπορικές εξορμήσεις στους λάτρεις του αιγαιοπελαγίτικου τοπίου. 

Το Πάρκο ανήκει σε μια Δημοτική Ανώνυμη Εταιρεία και λειτουργεί με την πολύτιμη βοήθεια των εθελοντών, που βοηθούν στη διοργάνωση εκδηλώσεων, καθ΄ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Το πρώτο που κερδίζει τον επισκέπτη είναι το πολύ ιδιαίτερο σκηνικό του βραχώδους τοπίου, με τους κλειστούς κόλπους και τις προφυλαγμένες παραλίες. Είναι μια αίσθηση γαλήνης, παρά την αγριάδα του γκρίζου, το οποίο, την άνοιξη “μαλακώνει”, με τον χρωματισμό των λόφων, από τη χαμηλή βλάστηση, τα πολύχρωμα λουλούδια και τη μοναδική θέα προς τη Νάουσα και τις γύρω παραλίες του κλειστού κόλπου. Από το 2009, όταν και δημιουργήθηκε το πάρκο, σταμάτησε η ανεξέλεγκτη τουριστική εκμετάλλευση και ξεκίνησε η διαδικασία καλλιέργειας ενδημικών φυτών, για να αποκατασταθεί η εικόνα της τυπικής παριανής φύσης, που αλλοίωνε, μεταξύ άλλων, και η παρουσία κοπαδιών που κατέστρεφαν τα βλαστάρια. 

Επτά χιλιόμετρα είναι το συνολικό μήκος επτά σηματοδοτημένων διαδρομών για λάτρεις της πεζοπορίας, με τις οποίες μπορεί κανείς να γνωρίσει το Πάρκο και τα αξιοθέατά του. Ξεχωριστή θέση κατέχουν οι μικρές αλλά πανέμορφες παραλίες, ξεκινώντας από την κεντρική του Καθολικού που είναι κάτω από το μοναστήρι του Άη Γιάννη Δέτη, που είναι και η μοναδική οργανωμένη, με ξαπλώστρες και ομπρέλες. Στις υπόλοιπες βρίσκουν καταφύγιο οι λάτρεις της ηρεμίας και του αυθεντικού κυκλαδίτικου τοπίου. Πρόκειται για τέσσερεις αμμώδεις μικρούς όρμους, όπως του Αλμυρού, στους οποίους θα φτάσετε με σκάφος ή με τα πόδια, αξιοποιώντας τα μονοπάτια του πάρκου.

 

Στην είσοδο της Χερσονήσου που βρίσκεται το πάρκο, θα δείτε το καρνάγιο και στην παραλία του Καθολικού τις εγκαταστάσεις για τις εκδηλώσεις του πάρκου, μαζί με το υπαίθριο θέατρο που κατασκευάστηκε εκεί και έχει τη δυνατότητα να φιλοξενήσει 700 θεατές. Στην ίδια περιοχή, θα συναντήσετε τις εγκαταστάσεις των Ρώσων στα Ορλωφικά, ενώ, η τελευταία πεζοπορική διαδρομή, προς τον βορρά, σας φέρνει στον απομονωμένο μικρό φάρο, στον Κάβο Κόρακα.

Η πανίδα της Πάρου και ιδιαίτερα η ορνιθοπανίδα είναι πλούσια. Έχουν καταγραφεί πάνω από 200 είδη πουλιών που βρίσκουν την τροφή τους στις αλυκές, στους βοσκότοπους και τους υδροβιότοπους.

Εδώ βρίσκεται και η «Αλκυόνη», το εθελοντικό κέντρο αποκατάστασης και θεραπείας άγριων ζώων και πτηνών.

Η ιχθυοπανίδα των νερών του Αιγαίου, με 5.000 είδη ζωής, θριαμβεύει στην Πάρο, μια που έχει τη μεγαλύτερη παραγωγή και το μεγαλύτερο αλιευτικό στόλο των Κυκλάδων.

Στο κέντρο της Πάρου υψώνεται ο ορεινός όγκος Μάρπησσα με τις κορυφές των Αγίων Πάντων και του Στρούμπουλα (800 μ.). Από τους λόφους αυτούς σε όλες τις διευθύνσεις απλώνονται περιμετρικά εκτάσεις που καλλιεργούνται και κατηφορίζουν πλαγιές με θάμνους και δένδρα, αλλά και νερά που καταλήγουν στις ακτές, πλάθοντας εκβολές με δέλτα και υγρότοπους, που τροφοδοτούνται από πολλούς χειμάρρους. Τα ασβεστολιθικά εδάφη της Πάρου αφήνουν το νερό να προχωρήσει σε βάθος και οι υπόγειες λεκάνες που δημιουργούνται, σχηματίζουν δεξαμενές νερού, που υδροδοτούν το νησί.

Η γη μας, έχει μια από τις πιο πλούσιες χλωρίδες της Ευρώπης. Στολίζεται από τα υπέροχα αγριολούλουδα των βουνών, τα ανθεκτικά ξηρόφυτα των βράχων, ολόκληρες φυτοκοινωνίες στις ακρογιαλιές, αλλά και από μυρωδάτα θεραπευτικά βότανα στους χαμηλούς της λόφους.